Hier zijn ook de tijdschriften gearriveerd, net als bij De Contrabas (http://decontrabas.typepad.com/de_contrabas/2006/05/tijdschriftenwe.html). D.w.z. ik kocht ze bij Atheneum, gisteren: de Yang — nog altijd verreweg mijn favoriet, en ook de Parmentier. En jawel Chretien, ditmaal is de Yang een stuk minder academisch dan de Parmentier.

Vanochtend/vanmiddag (trein Amsterdam – Maastricht) een groot deel van het dossier ‘elektronische literatuur’ van de Parmentier doorgenomen. Mijn stukje voor de nieuwsbrief van het Fonds voor de Letteren is af en vrijdag ‘op de e-mail’ gegaan, daarover dus geen zorgen. Ik kan nu niets meer veranderen. En blij om te merken dat er in de Parmentier niets ‘schokkends’ staat, niets dat ik had gemist en had moeten weten. Niets nieuws. (Blijkbaar is t dus nog meer ‘mijn’ onderwerp dan ik dacht…)

Ik heb wel kritiek ;-) Ten eerste vind ik het jammer dat de ‘elektronische literatuur’, toch weer, teveel wordt opgehangen aan het issue van mediumspecificiteit (ja, ondanks het feit dat juist dat aspect onder vuur wordt genomen). Jammer ook dat het dossier nogal hangt op artikelen waarin wordt geprobeerd de ‘elektronische literatuur’ te definiëren. Dan kom je dus uit bij een smal genre ‘elektronische literatuur’, terwijl de hele verschuiving of transformatie van de cultuur en de literatuur onder invloed van digitalisering + netwerken, veel fascinerender en belangwekkender is.

Neem het openingsessay van — uiteraard (en terecht) — Jan Baetens. Niets ten nadele van Baetens, ik heb veel van z’n artikelen gelezen, en hij is absoluut DE kenner. Bovendien is hij ook uitstekend op de hoogte van het hele nieuwe media-discours (zeg Manovich, Hayles en al die MIT-boeken) en dat is noodzakelijk. Baetens signaleert kwesties die interessant zijn en die een precieze ontrafeling waard zijn, maar ga je daarop in, verzeil je in een (ongetwijfeld razend leuke) academische discussie die zich nogal snel loszing (kweet, een woord dat ik te vaak gebruik) van de artistieke praktijk. Ik vind zijn artikel te academisch.

(Ja, het is een academisch paper, en ja, damn, ik moet zelf deze week zo’n paper schrijven — hum).

Ik vind het jammer dat Baetens er vooral een definitiekwestie van maakt. Ik vind het jammer dat hij het weer teveel ophangt aan de hypertekst, de geanimeerde poëzie en wat daaruit voortkomt. (Er & het = de e-lit). Ik merk dan dat ik zo’n stuk heel snel ga lezen, I sort of know what it’ll be about. En dat is jammer (zoveel woorden…). Ik ken de discussies, ik weet al wat ik ervan kan gebruiken en wat niet en waar ik tijd aan wil besteden en waaraan niet. Ik signaleer de nieuwe wegen die de discussie inslaat en that’s it.

Even opscheppen. Anno 1996 — of was het 1995? — gaven Eric Vos (later met Baetens samensteller van het DWB-nummer over elektronische literatuur, meermaals aangehaald in deze Parmentier) en uw blogger aan de UvA een college over elektronische literatuur. Onder de deelnemers o.a. Ward Wijdelts en Gijsbert Kramer en, als ik me niet vergis, Teike Asselberghs. Tis dus niet dat t met allemaal te moeilijk is ofzo.

Ik ben enerzijds te geïnteresseerd in de ‘traditionele poëzie’ (ik ren wel naar de boekhandel om de nieuwe Van Bastelaere te halen, zoals ik ook zal doen als Jeroen Mettes een bundel uitbrengt), anderszijds in een veel breder perspectief van culturele transformatie. Voor een micro-analyse van Eric Sadins Tokyo heb ik dan niet het geduld.

Liever lees ik dan Islamitische meisjes van Jeroen Mettes vier keer. “God heeft alle Islamitische meisjes op MSN”.

Dan is er het stuk van Philippe Bootz. Tja, om Bootz kun ook niet heen. Daarin onder andere een uitstekend overzicht van de ontwikkeling van computerliteratuur, van de permutaties van Lutz en Gysin, via tekstgeneratie (Bense en Moles worden genoemd), naar — eerste culminatiepunt — Les Immateriaux, (1985, tentoonstelling verzorgd door Lyotard). OULIPO en LAIRE komen voorbij, en tja, het is allemaal nogal Frans getint, met een heel klein beetje Amerika. Allemaal bekende voorbeelden uit de Bootz-hoek, de avant-gardehoek. Wie slechtgezind is, ziet een te doorzichtige poging tot canonvorming, of promoten van de eigen avantgarde.

Wat ik totaal mis in de stukken van Bootz en Bouchardon is het bredere perspectief. Bij Bootz slik ik dat nog, maar dat Bouchardon, die het nota bene exclusief heeft over het interactieve verhaal geen enkele maal refereert aan de huidige computer/rollenspellen als Everquest of World of Warcraft of een van de vele andere uiterst succesvolle ‘implementaties’ van interactieve narrativiteit voor het grote publiek, is tekenend voor zijn enge, misschien zelfs benauwde perspectief. Natuurlijk (?) is World of Warcraft geen literatuur, maar door zulke referenties niet te maken scheppen Bouchardon, Booth en zelfs Baetens een beetje, de indruk dat ‘elektronische literatuur’ zich aftekent tegenover (zelfs afzet tegen) de papieren literatuur. Terwijl ze wordt gemaakt en geschreven in een levendige on- en offline wereld.

Ik werd zelfs een beetje boos. (Zie volgende paragraaf).

Bouchardon eindigt zijn stuk met de zin “Men kan zich afvragen in welke zin computerliteratuur niet in de eerste plaats theoretische literatuur is over de literaire activiteit, een kritiek die nadenkt over literaire handelingen”. Kijk, ik hou van de meest extreme vormen van literatuur, maar een dergelijke zin kan alleen getikt worden in een — laat ik eens een cultureel vooroordeel bezigen — ‘Frans kunstklimaat’, waar er blijkbaar mensen zijn die hartstochtelijk geloven in hun eigen theoretisch goed dichtgemetselde mini-avantgarde-van-ouderwetse-snit. Zucht. Natuurlijk is er zulke “theoretische” literatuur — en goed mogelijk dat ik zulke literatuur zelfs razend spannend vind; maar het is nooit alleen dat, en bovendien is het, zolang het zich verre houdt van wat mensen daadwerkelijk met tekst en al klikkend en surfend on- en offline doen, een nogal marginaal interessante, tja, ik vrees academische kwestie. Ik vrees dat deze avant-garde niet ‘supra’ is (om de term van Samuel Vriezen te lenen).

Ik vind dat des te irritanter omdat Bouchardon verder een hartstikke bruikbaar en heldere analyse geeft van de verschillende aspecten van (literaire) interactieve teksten.

Veel blijer word ik dan van het stukje van Hans Kloos. Daar vind ik de connectie tussen theorie en praktijk, de vertaling van theorie naar praktijk, en andersom. (In plaats van het poneren van theoretische hypotheses).

En gelukkig is er dan Wormgoor van Han van der Vegt — de Orfeo et Euridice – mythe, in de vorm van een walkthrough. Zo’n gedicht drukt veel directer uit wat er met taal gebeurt in het tijdperk van de computergame. Het is dan wel geen elektronische literatuur, maar het is een veel beter voorbeeld van hoe poëzie verandert (en: dat ze springlevend is).

Tenslotte is er nog Niels Bakker. Die noemt tenminste wel GoogleBooks, en het normaal worden van lezen van scherm, en hij suggereert voorzichtig — op autoriteit van Barend van Heusden, terwijl hij, jaargang 1981, voor zichzelf zou moeten spreken — dat papier voor jongste generaties de dynamiek mist die de elektronische tekst wel bezit.

(Euh: ik heb een paar keer lesgegeven aan zo 18 a 22-jarigen, op een HBO, enne, dat is natuurlijk geen representatieve steekproef, bovendien deden ze iets met ICT, maar euh, boeken, zo had ik de indruk, bestonden feitelijk niet voor hen — en als wel, dan als pdf van een torrent getrokken, om t eens overdreven te stellen. Van die torrent kwamen ook hun teveeprogramma’s, de live voetbal uitgezonderd. Wel, ik dwaal af.)

Goed, Niels Bakker slaat een keer de plank per ongeluk mis als hij stelt “Maar zijn die tijdelijkheid en veranderlijkheid specifiek voor de computer? Nee, integendeel zelfs. Film en televisie bieden precies dezelfde mogelijkheden (…).” Eventjes vergeten wat programmeren is. Er wordt een programma uitgevoerd, de output daarvan is iedere keer anders (afhandelijk van whatever parameters): dat is de veranderlijkheid van de elektronische tekst. Niet alleen het filmische.

Oh ja, Lucas Hüsgen en Josien Laurier zijn ook nog onderdeel van het dosssier, en er zit een cd-rom bij maar die heb ik nog niet gezien.

Lang stuk. Publish? Ja, publish.

The first really tidied-up and edited version of my text on Poetry for the Screen amounts to 1600 words, where 1000 is the limit. That’s pretty normal for me. I can bring that back to 1400 by rewriting without losing too much info. Still means I have to get rid of some, well, paragraphs. Mostly that means cutting the first paragraph on which I have spent a lot of time, introducing the subject nicely. That’s down to 1200. So then I still have to thrown out some…

Paul Bogaert (another one of my favorite poets) is the victim. I cut this:

“Fascinerend vind ik echter Interne keuken, een powerpointpresentatie van alle versies van een gedicht, van eerste regel tot en met laatste versie. 700 schermen. Bogaert introduceert het als een verhandeling over een van zijn gedichten, maar het kan evengoed een zelfstandig poëzieproject zijn. Ik stel me een programma voor dat alle toetsaanslagen voor een file (een gedicht in wording) vastlegt, zodat deze kunnen worden gereproduceerd. Dat kun je presenteren als (conceptuele?) poëzie. Ook in Later zal het opzien baren, 21 versies van het einde van Liefdadigheid nu, ligt een kiem van zo’n geprogrammeerde, veranderende poëzie.”

See http://www.paulbogaert.be.

“Sorrentino never got the big ticket acknowledgement for his accomplishments that he deserved. His fiction has too many layers for an age that thinks Philip Roth is serious writing.”

As scribbled by Ron Silliman: http://ronsilliman.blogspot.com/2006/05/when-i-began-project-of-this-weblog.html.

I’ve hardly read any Sorrentino, and even less Philip Roth, but I’d say I agree for the full 100%. Roth’ The Plot Against America I found okay — the novel does the job it wants to do — but I think it’s also flawed. Sorrentino’s Splendide-Hotel is pure perfection in words.

(Of course, without argumentation, these opinions don’t amount to much…)

Today:

Samuel Vriezen on curiosity, ‘Ernstige Muziek’, ‘Muziek van verpozingsaard’ and the BUMA/STEMRA: http://blogger.xs4all.nl/sqv/.

Jeroen Mettes has some good thoughts on electronic poetry: http://n30.nl/2006/05/vertraagde-speculaties-over-zgn.html.

And the newest issue of Parmentier (http://www.literairtijdschriftparmentier.nl/) deals with electronic literature and comes just too late for me. (De Tribune didn’t have it yesterday, and my text is due friday).

So went out and bought Van Bastelaere’s ‘De voorbode van iets groots’ at De Tribune, Maastrichts nicest bookstore. Read through it once now. I do not read poetry slowly, at least not when reading through it the first time. And wrt Van Bastelaere I have the impression that some poems work best when read rather quickly. Especially the poems in which he uses a lot of ‘fragments’ — just bits of language, quotations, cliche’s — will not work when read slowly. (I think now).

Marjorie Perloff wrote in the preface to Radical Artifice: Writing Poetry in the Age of Media, “There is today no landscape uncontaminated by sound bytes or computer blips, no mountain peak or lonely valley beyond the reach of the cellular phone and the microcassette player. Increasingly, then, the poet’s arena is the electronic world.” She wrote that in 1991.

The world of Van Bastelaere is made just as much of the mythology of action movies (a very one dimensional mythology, that he sort of deconstructs to show what desires are at play there — but because the mythology is one-dimensional, the deconstruction also comes out one-dimensional) and the postmodern desire and fear of catastrophe (the theme that keeps this book together). And there’s a messianic bit as well (in Whoooosssssh). The references are all well-known. And actually he often plays, I think, with quoting in very beautiful Dutch, sentences which one knows from for instance Burroughs (‘who scared you into this flesh?’), Gibson, Delillo or Ballard. At least, so is my impression. Or, for that matter, from action movies, or Blanchot.

Which make these poems a bit 1990’s as well. (They might be from the ’90s, partly, at least Zapruder Stress was already published (in a different form) years and years ago).

Van Bastelaere has a particular good ear for language, and plays often with making you expect one thing, then turning the sentence into another direction. Easy example: “Dit is waar / Het verhaal eindigt”; which makes you read: “This is true / The story ends”, immediately correcting yourself into reading “This is where / The story ends”). Van Bastelaere uses such poetic ‘tricks’ a lot, to good effect. Another is the use of loose bits of spoken language, just utterances, sometimes he just strings them together. They form a sort of language canvas… . It’s as with the ‘almost quotations’, that you think you remember recognize, but not quite, and before you can wonder about it, the poem is elsewhere already. This is the language of which our world is made (if you listen closely… a girl walks by the window and I hear her say ‘Ooh, dat is zo….’ )

It reminds me of Creeley’s use of rhythm. But a radicalized version of it.

I like those effects. I do not find them disturbing, I do not get the feeling that Van Bastelaere is playing a game against me, or tries to undermine my preconceptions of what poetry is or should be.

But then, I am a reader who is not bothered by not getting to the core of a ‘meaning’. I read poetry for rhythm and sound as much as for meaning. Or for the voyage through language.

My 2 cents. (For now).

Have to start writing down the actual sentences for my text about the electronic/multimedia/internet/new media-poetry shown at De Waag last week. But I click’n read from poetry-blog to poetry-blog. Making the rounds: the weekly ones (a.o. Mettes: http://n30.nl/poezienotities.html, Contrabas: http://www.decontrabas.com/, Silliman), the monthly ones (Inwijkeling: http://reugebrink.skynetblogs.be/), and checking out what has happened in the e-poetry scene in the past months.

I read the discussions about Dirk van Bastelaere’s new book. Van Bastelaere was (is?) definitely one of my favorite poets. There are not many poems that I have read as often as those in Pornschlegel and Diep in Amerika. Yet I was disappointed by Hartswedervaren and Van Bastelaere’s current theoretical interests (Lacan…) are certainly not mine. And yet, even the poems in Hartswedervaren, I think, are stronger than those of Stefan Hertmans (who’s much milder, & whom I also continue to follow), or the much-praised Peter Verhelst, whose work to me always has seemed to be artificial and ‘unreal’ (‘gewild’ — tho that’s a very problematic criticism… I know). Hmm. anyway, I have to get a copy of Van Bastelaere’s de voorbode van iets groots today — so I can give my 2 cents…

I read Silliman on the poetics of Charles Olson — a very nice piece: http://ronsilliman.blogspot.com/2006/05/breathe-say-all-manner-of-meditators.html. Olson’s ideas about breath and projective verse are another ‘topic’ that I keep going back to (or ending up with?)

But what is this… research? Or am I postponing the moment to ‘jot down’ the first real draft of my text.

I should’ve known. Of course Raymond Federman blogs: http://raymondfederman.blogspot.com/. Federman is another PM-AmLit-writer, but he’s bilingual (French – American). His work is wildly innovative, full of life and funny, and very moving.

Years ago I translated his most dense work The Voice in the Closet / La voix dans le cabinet de debarras; my translation was published by Perdu (http://www.perdu.nl) and is since long sold out. The text is available online at different locations (probably even at my own site… one forgets what one has put online…. ah yes, there it is: http://www.xs4all.nl/~ariealt/stem.html and http://www.xs4all.nl/~ariealt/voice.html, and also here: http://www.federman.com/voice.htm).

It was in fact one of the first things I did, after finishing my studies (with a thesis on Federman and theories of postmodern fiction) — without any real experience in translating. (Well, one has to start somewhere).

From Ron Sillimans’ blog (http://ronsilliman.blogspot.com/) I learn that Gilbert Sorrentino has died a few days ago. I was just reading his Splendid Hotel, a book of short prose sketches, almost poems, about the 26 letters of the alphabet. Very beautifully written, very precise. Sorrentino is best known for his “postmodern masterpieces” Mulligans Stew and Aberration of Starlight. There’s still so much good stuff to read…

http://www.centerforbookculture.org/dalkey/bio_gsorrentino.html
http://www.centerforbookculture.org/interviews/interview_sorrentino.html

Reading through De Certeau’s book, checking if there’s anything that I should read or reread (I read a few chapters in the past). Struck by the fact that De Certeau is all the time assuming the existence of power-structure/master-discourse, against which the people/users devise their own counter-strategies. In that way a common poetics will always be defined as something which insinuates itself inside, is set up against, that which is in ‘power’. (Does this make sense — or have I been reading too quickly?)

‘Reading is thus situated at the point where social stratification (class relationships) and poetic operations (the practitioner’s constructions of a text) intersect: a social hierarchization seeks to make the reader conform to the “information” distributed by an elite (or semi-elite); reading operations manipulate the reader by insinuating their inventiveness into the cracks in a cultural orthodoxy.’ Michel de Certeau, ‘Reading as Poaching’, inThe Practice of Everyday Life, University of California Press, Berkeley etc., 1984, p. 172

And then I just finished Paolo Virno’s A Grammar of the Multitude. Mixed feelings about that one. It has a good and very usable explanation of the concept of multitude. (Expect quotes later on). But for me Virno seems too caught up in his past as theorist of the 1970’s Italian workers movement.

Virno’s analysis of the Post-Fordist condition doesn’t strike me as very insightful in the sense that it basically seems to repeat what (one thinks?) one knows from let’s say the newpapers. (I am almost sure one can find better analyses in economic literature, also analyses of ‘virtuosity’, and the importance of language and talk at work).

The difference is that Virno’s analysis refers often to Marxist theory and indeed to the 1970’s worker’s philosophy of Potere Operaio. That is his ‘true’ background. Very interesting in itself, and surely the Italian Autonomist movement and its theories are very, very fascinating. As Lotringer states in the introduction, Virno takes up this past explicitely instead of not simply not referring to it too much, and that is a positive thing according to Lotringer. But at some point every sentence seems to bear the imprint of Virno’s involvement with the 1970’s workers movement, with the collectives — his theorizing seems a theorizing through that experience. Or rather, maybe I should write that this is the ’emotional feeling’ of Virno’s prose. And this put me off as the book progressed. I must admit, then, that I did not read the last chapter (his 10 theses on the multitude) very well.

But then, it might also come down to the fact that I am interested in the concept of the multitude as far as I can make it ‘work’ in reference to blogging, writing, the transformation of publishing and the media, the transformation of speaking/writing in public; I — personally — am not working on the issue of a workers movement, or on a theory of labor. And ‘new media’, indeed media, are not Virno’s thing.