Uitgelezen. Want ik hou van boeken die gaan over het schrijven.

(Elk langer commentaar heeft zeker 400 woorden nodig, en ik heb andere dingen te schrijven). (Over wat ik er goed aan vind, over dingen die ik niet zo goed vind, maar die toch wel okay zijn, enzovoorts).

Waarom heb ik dit boek eigenlijk gelezen? En nog wel in de Nederlandse vertaling – zodat er geen lol aan de Duitse taal bij was. Omdat zoveel mensen ‘m gelezen hebben. Ik las sneller en sneller – het is een boek waar je het ook met de samenvatting kunt doen. Het is een komedie. Misschien hou ik niet van komedies. (Enige sterke punt: dat er ook aardig wat doordeweekse en bekende cultuurkritiek in de mond van Hitler wordt gelegd).

Ik probeer al jaren Jean Paul te lezen. Dat lukt soms, voor een paar pagina’s, soms een kwart boek. Dan haak ik weer af. Jean Paul, favoriet van Arno Schmidt, verwant aan Fielding, Smollett – er zijn allerlei redenen om z’n boeken te lezen. Nieuwe poging tot begrip via de oude (herziene uitgave) biografie (1976) door DDR-schrijver Günter de Bruyn. Dat helpt – een biografie van te overziene omvang, erop gericht lezers voor Jean Paul te winnen. Ik heb nu in ieder geval wat fundamentele zaken op een rijtje.

Vanmiddag las ik – in de volle zomerse zon – Schmidt’s laatste ‘dialoog’, een gesprek over Spindler (Der Vogelhändler von Imst. Gespräch über Carl Spindler, sowie die Historie im Roman), tussen alter ego van Schmidt, (met naast ‘m een kartonnen doos met t volledig oeuvre van Carl Spindler) een oudere handelaar/zakenman, diens jongere vrouw, met tussen– en tegenwerpsels van 2 ongewassen jongeren/hippies. Op een camping, in de verzengende zon, ca. 1971. Natuurlijk, alleen voer voor wie zich interesseert voor Schmidt’s tegendraadse literatuuropvattingen, en vaak erg grappig. Ik heb een zwak voor die Dialoge en Funk=essays. Heb ze nu allemaal gelezen (ik bedoel die zijn opgenomen in de 2e Bargfelder Kassette – o.k. – Das Zweite Programm maar half (niet zo geslaagd) – en nog eentje over Karl May overgeslagen, en trouwens ook niet allemaal even studieus). Zum Vergnügen.

Neeneenee, niet mijn foto – ik bezit alleen de Studienausgabe (die op de voorgrond).

http://www.faz.net/frankfurter-allgemeine-zeitung/enzensbergers-regeln-fuer-die-digitale-welt-wehrt-euch-12826195.html

Of, een simpele herinnering voor een algemeen lezerspubliek: hoezeer we veranderd zijn. (De regels zelf zijn al niet meer na te leven – niet alle 10 – zonder vrij radicaal afscheid te nemen van de huidige maatschappij). Neemt niet weg: het zijn 10 regels voor een beter leven.

Als verslag. Want anders ben ik het zelf binnen een week vergeten. Ik las zo’n 150 pagina’s uit Christa Wolf’s Ein Tag im Jahr, 1960 – 2000. Ieder jaar de 27e september nauwgezet beschreven. Boeide me aanvankelijk – vooral het dagelijks leven, opvoeden van de twee kinderen, de strijd om concentratie en tijd te vinden voor het schrijven. Christa Wolf’s werk heb ik verder nooit gelezen. Het boeide me niet. De DDR boeide me niet, de moeizame verhouding tot het ‘systeem’ boeide me niet, de vorm van engagement boeide me niet. Dat interesseert me nu meer. Maar na 150 pagina’s begon ik het op te geven. Las nog wat vooruit, las wat van de laatste jaren. Het boeide me niet meer. Wat een moeizaamheid, die problematiek, verstrikt in een systeem en toch willen blijven geloven in een maatschappijvorm die je (zo lijkt het toch) zelf geen goed doet. Moeilijke positie, zeker onterecht om het zo af te serveren, waarschijnlijk de moeite waard om echt door te denken en je in te verdiepen. Maar nee, dat is niet voor mij, dat is voor iemand anders. (En ergens ook een gevoel dat er fundamenteel iets mis is in dit boek – een onoprechtheid, een angstig verzwijgen – bij alle pogingen om eerlijk en oprecht te zijn).

Ook doorgelezen, de Open over autonomie. (‘In een tijd van ideologische en politieke crises, waarin mensen en dingen meer op zichzelf worden teruggeworpen, gaat van autonomie een hernieuwde aantrekkingskracht uit.’) Vooral om te zien of ik iets had gemist… Of niet. Niet echt. (Neemt niet weg dat het een mooi nummer is – en zo’n beetje alles wordt gecoverd).

Manieren van herlezen. Twee snipperboeken met zinsnedes uit Arno Schmidt’s oeuvre. De ene samengesteld door Bernd Rauschenbach, de andere door Susanne Fischer. Thematisch geordend. Opvallend plezierig om door te nemen. Herkenning. De boeken waaruit de citaten komen heb ik gelezen, en anders betreft het zo citaat=waardige uitspraken dat ik ze uit de secundaire literatuur ken. »Das Verläßlichste sind Naturschönheiten. Dann Bücher; dann Braten mit Sauerkraut. Alles andre wechselt und gaukelt.«

BTW: dit is het moment om ZT aan te schaffen, de Studienausgabe gaat op t moment voor 100 euro bij Amazon.

Was jarig. Kreeg geld voor een cadeau. Besloot dan eindelijk ns Werkgruppe II en III van de Bargfelder Ausgabe te kopen, ook al heb ik het meeste (en belangrijkste) al wel in de Fischer pockets. Ik lees de Dialogen van Schmidt graag, de Brotarbeiten voor de radio. In het beste geval essays in Hörspiel=vorm, waarin Schmidt vol Witz via schrijversportrets zijn eigen literaire ideeën ventileert (lucht geeft). In het minste geval chronologische levensbeschrijvingen van vergeten schrijver in opstelvorm, waarbij om de vier regels de spreker wisselt en een derde stem de citaten voor ‘r rekening neemt.

Een flink aantal van de Dialogen in de Bargfelder Ausgabe is niet opgenomen in de Fischer pockets met Funk=Essays – en die wilde ik eindelijk lezen.

Las zo gisteravond en vanochtend in de trein over Fouqué, Pape en May. Die over Pape is een van de mindere. Die over Fouqué voor mij ‘handig’ omdat ik vermoedelijk nooit van mn leven die dikke levensbeschrijving waaraan Schmidt zo lang werkte zal lezen, en wel wil weten waarom hij zo door hem is gefascineerd.

(En mij lijkt het een vreemde, maar significante vergissing / dwaalweg).

Die over May is voor een niet May-lezer in ieder geval informatief. (Ik heb nooit over Winnetou en Old Shatterhand gelezen). En een typisch Schmidtse eigenzinnige en ‘einhellende’ (?) verdediging – waar nogal wat tegenin te brengen is. (En pfff, wat moet Schmidt een onwaarschijnlijke hoeveelheid vijfdeklasseliteratuur gelezen hebben… – zie ook waarover hij in zn Spätwerk schrijft).

Aan het einde van de treinreis kwam een jongen van een jaar of 20 naar me toe: of ik nog goeie tips voor hem had, welke boeken te lezen… Euh… Joyce?

Schmidtjaar. Ik kon het niet laten en bestelde vier ‘kleine’ boekjes hoewel er – buiten de inleidingen – bijna niets in staat dat ik niet al in een andere uitgave in mn bibliotheek heb staan. Een manier van herlezen. (Of als cadeau?) Bladerde gisteren en vandaag in Na hätten sie mal in Weimar leben sollen, met Schmidt’s stukken over Wieland, Goethe en Herder, in het ‘Grote Arno Schmidt Leesboek’, en in de snipperboeken, de montagewerken Arno Schmidt für Boshafte en Arno Schmidt zum Vergnügen. Kom, dan ‘ns een pagina uit ZT lezen, want daarin heb ik nauwelijks gelezen, en kom, als ik dan eindelijk ns leestijd heb… ik zou er beter aan doen eindelijk verder te lezen in Die Schule der Atheisten…

Natuurlijk, het is Schmidt-jaar. Vandaar. Lees nu brieven, »Und nun auf, zum Postauto!!« – Briefe von Arno Schmidt.

En hier, Gadir of Ken u zelve in de vertaling van Wilfred Oranje, bij Raster, deel 1 en deel 2.