Walk into the library, see Zizek’s The Parallax View amongst the ‘new aquisitions’, borrow the book after seeing one chapter deals with Henry James’ late novels. After cycling sit in the garden and read through the book, starting with the introductions and using the endnotes and the index. In the morning read the chapter on Henry James. Conclusion: this is not a book for me — I won’t read all of it. Yet it has some good bits and good, controversial observations.

If I would analyze in detail why I do not like Zizek, I’d need a week. I do not want to spend that time on Zizek. Yet because “everybody” loves Zizek, and because he’s so widely discussed I feel compelled to give my two cents.

Warning: these observations are made after a very very shallow reading of the book.

Already in the introduction it goes “wrong” — for me –. Zizek takes up short-circuiting as (good) critical practice, and Lacan als priviliged instrument. No, sorry, I don’t agree. Read on.

Then he gives two anecdotes that supposedly should illustrate the radical separation of the fields of abstract art and prisons, Benjamin and Stalin. Again I don’t agree with this view (Zizek nevertheless does as if this seperation is received knowledge). Following that he theorizes that there is a ‘parallax gap’, and sees this as a first step towards a rehabilitation of dialectical materialism. Well, it begins to be very difficult now, for me, to agree on anything he’s going to write when I disagree so much with his starting points… Then it’s off to Hegel against Kant.

A nasty remark would be that his recourse to the parallax view shows he’s not ready for radical multiperspectivism not for a view that focusses on mediation and translation instead of on objects perceived by subjects. (Hmm, with my shallow knowledge of Kant-Hegel-Heidegger-philosophy I certainly would not be able to hold up this point against Zizek).

Still, I do not give up. And in the same pages I am struck by some good, and controversial opnions. For instance when he states that it’s easy to fall in love with a multitude of freethinkers who blossomed in prerevolutionary France, or the October Revolution, but that it’s much more difficult to recognize the horrors of the forced collectivization, the attempt to translate the revolutionary fervor into a new positive social order (see p. 5). Stressing then, that Stalinism as philosphically speaking “imbicility incarnate” is exactly the point.

Now, that is interesting.

But then it’s back to Hegel, Hegel, Hegel and off to Lacan and I loose the plot. When it becomes an illustration of Hegel being right after all, and the topicality of Hegelianism, I’m simply not interested anymore.

I read on, (and I read all the endnotes). I come across beautiful quotes from Marx (p. 54). I come across an interesting analysis of why Stalinism was better than Nazism.

Then there is a whole chapter in which Zizek, as a Lacanian tries to criticize the cognitive psychology of the Churchlands, Dennett and Damasio. But well, whereas I am interested in a criticism of cognitive psychology, I’m not interested in Zizek’s criticism.

In the last chapter he goes more deeply into current political philosophy, criticizing Badiou, Ranciere, Hardt/Negri and Agamben, putting forward — again — Bartleby as the figure of political revolt, but giving it an interesting twist that makes Hardt/Negri’s ‘philosophy’ look superficial.

Yes, Zizek does (sometimes?) play the role of the ‘fool’, putting forward controversial opinions, that can force a breakthrough, or alter the perspective. That is good. (But why then should I wade through all the Hegelian dialectics?)

Yes, Zizek is incredibly good when it comes to using movies (stories and scenes) to illustrate his point. Also in this book. He has a sharp eye and a lucky hand in choosing his examples.

More generally, what I find disturbing is that the book seems to be extremely badly structured. Zizek just moves from one thing to another, and often I fail to see where it connects. (Worst example, a page on the Kalevala where it’s totally unclear why that passage is there in the article). Also it’s badly written — rethorical questions abound. It is full of sentences like “Is not this … exactly the Lacanian…”. (Uhmm, well, no). Okay, international english is our lingua franca…

So, I have the feeling that 1. Zizek’s always haunted by Hegelian concepts — he cannot think in any other way (even if he tries to), (but he also does not want to think in any other way). 2. Zizek truely believes Lacanianism (through Hegel) furnishes us with the best analysis of reality.

Well. But then I thought: whereas Badiou can be really scary — if you start to think through his political philosophy, Zizek in the end is mainly funny. I guess that’s a good thing?

I spent the last few days in Amsterdam & I don’t seem to do much more here than reading, just reading, devouring pages of text, for pleasure.

Nicholson Baker, Checkpoint. Baker’s novel about a guy who plans to shoot George W. Bush. The American reviews trashed the book, but I quite liked it, as an intelligent exposition of the sort of Bush-hatred that besets so many people.

Samuel Butler, Erewhon (almost finished). A classic, mentioned often in the literature on science & technology because in the upside-down world of Erewhon machines are outlawed. Enjoyable satire.

Joseph Conrad, Typhoon. Read this one in the Dutch translation and decided to more often read novels in translation: more reading pleasure (that is, if the translation is a good one). I’ve read Conrad’s Nostromo twice in English and still don’t get what it is about, seems all too subtle for my knowlegde of the language. Typhoon is the sort of perfectly built and carefully told narrative, with a main character that you’ll never forget — a story that makes you want to turn back to pre-1920’s literature.

J.G. Ballard, Running Wild. Novella, about murders in a gated community outside London. Now comes across as a sketch or a study or his later novel Cocaine Nights and Super Cannes. (I now see that a new Ballard-novel is announced for september).

Alfred Jarry, Superman (partly). Also in Dutch translation. Funny, hilarious.

Joris van Casteren, In de schaduw van de Parnassus. About twenty interviews with Dutch poets that never made it. Interesting because it sketches how the literary systems works. In these interviews one sees what is thrown out, what is forgotten, these poets had their work published at some point, but then did not stand ‘the test’ of quality, of perseverance, of conforming just that little bit, of time (the fashion changed).

And lots of papers.

Also revisited bits and pieces of Ihab Hassan’s early writings on postmodernism, as they are assembled in The Postmodern Turn. (It amazes me again how fresh those essays are, after so many years, how fresh his way of playing with the essay-form). And scanned through some of Erving Goffman’s The Presentation of Self in Everyday’s Life that I picked up from the Jan van Eyck library.

Ook ik heb inmiddels Ongerijmd succes van Thomas Vaessens gelezen (http://www.vantilt.nl/nieuws/00102/) — en meteen daarna de eerste twee hoofdstukken van Joostens & Vaessens boek over postmoderne poëzie. Een rondje weblogs en kranten leert dat er inmiddels het nodige aan recensies is verschenen (Ohlsen bij De Contrabas, ‘t Hart in De Groene, Gerbrandy in De Volkskrant) of nog gaat verschijnen (Reugebrink in Yang). Ik heb daar weinig aan toe te voegen, ook al omdat ik me niet geroepen voel om me te mengen in de discussies tussen dichters.

http://decontrabas.typepad.com/dekleinezaal/2006/06/van_de_jeugd_en.html
http://decontrabas.typepad.com/de_contrabas/2006/06/thomas_vaessens.html
http://decontrabas.typepad.com/de_contrabas/2006/06/ongerijmd_succe_2.html
http://reugebrink.skynetblogs.be/?number=1&unit=days&date=20060615#3435339

(Tja, de Groene-recensie en de Volkskrant-recensie zijn weer niet online toegankelijk. Al 4 jaar geleden werden, binnen de wetenschap, wetenschappelijke artikelen die online stonden 4.5x zo vaak geciteerd als wetenschappelijke artikelen die niet online beschikbaar waren).

Of nee, ik heb 1 ding te zeggen over Ongerijmd succes — iets dat mijn inziens aan de waarde van dit boek raakt, en dat ik tot nu toe nog niet in de recensies voorbij heb zien komen. Wat ik fascinerend vind aan Ongerijmd succes is dat Vaessens begint om op basis van een vrij klassiek opvatting van literatuurgeschiedenis licht te werpen op de ontwikkelingen in de poëzie van de afgelopen 20 jaar, en zich naarmate hij daar langer mee bezig is, lijkt te realiseren dat achter wat hij opvatte als een ontwikkeling binnen het literaire veld, feitelijk een veel ingrijpender culturele transformatie schuil gaat. Wat literatuurgeschiedenis leek te zijn, wordt mediageschiedenis; of — misschien preciezer — in dit boek zien we het moment waarop het verhaal van de mediageschiedenis gaat primeren boven het verhaal van de literatuurgeschiedenis. Het verhaal dat Vaessens begint te vertellen, is niet langer de geschiedenis van nieuwe poëzie binnen het literaire veld, maar dat van de transformatie van het begrip literatuur. We danken ons begrip literatuur grotendeels aan de opkomst van het drukwerk, en, inderdaad, inmiddels is drukwerk cultureel gezien niet meer het dominante medium. Enzovoorts. (En ja, da’s mijn pakkie-an, of mijn zwarte beest, wat u wil).

Dat betekent niet dat podiumdichters of nieuwe-media-dichters ineens veel betere gedichten schrijven dan drukwerk-dichters. De invloed van een sterke traditie (zeg Kouwenaar – Faverey) verdwijnt niet als sneeuw voor de zon. (Al moet ik hier ook gewoon toegeven dat ik erg graag de poëzie lees van zeg, Bogaert, Van Bastelaere, Faverey, Creeley, Pound — en de poetry slams en voordrachten die ik ooit bezocht best gezellig vond, maar er nooit zo werd geraakt. Ik wil dan (bij een voordracht) een echt goeie performance, zoals Jaap Blonk die kan neerzetten, of, for that matter, — nooit live gezien, alleen gekend van mp3 — Opgezwolle).

Ik dwaal af.

Of twee dingen wil ik zeggen over Vaessens. Wat ik ook nergens vermeld zie, is de handige manier waarop Vaessens zijn artikelen opfleurt met sociologische cijfermateriaal, cartoons en terzijdes. Hij zet een heel arsenaal aan retorische middelen in om zijn boodschap over te brengen (en dat bedoel ik positief). Je ziet hem zo voor de klas staan. Tegelijk vindt je juist in die terzijdes ook de hardere wetenschappelijk argumenten voor zijn beweringen. Het is alsof hij aan de ene kant tegen de wetenschappers zegt: kijk hier, de data en de academische papers; en het publiek dat hij voor zijn verhaal moet winnen, lokt hij met de cartoons en terzijdes.

Of toch nog iets (of omdat ik via Niemöllers Broers aan de jaren ’80 werd herinnerd): de Maximalen krijgen bij Vaessens veel te veel aandacht; maar ja, dat was dan ook de laatste beweging die het lukte om de kranten en weekbladen — die toen nog autoriteit hadden — voor hun karretje te spannen. Goeie PR en ook wel slim om samen te werken met wat schilders. Hun poëzie, daar hoor je toch niet zoveel meer over. (Uitgezonderd Frank Starik en Pieter Boskma). En je zou kunnen zeggen dat de ideeën van Aap Noot Mies — Duinker & Michel — die op hetzelfde moment opereerden, veel meer hun beslag hebben gekregen (of hoe zeg je dat — deel van het poëtisch centrum zijn geworden). Zoals ook de poëticale positie van Marc Reugebrink misschien wel meer navolging heeft gekregen. (Maar daar hoor je weer minder over). Serge van Duynhoven — een van de enige die toch met enig succes de begin jaren negentig de dialoog aanging met de techno en de multimedia — klinkt bij Vaessens achteraf helemaal potsierlijk en als stem uit een voorbije wereld: ‘meer massamedia in de poëzie’. De massamedia zijn voorbij. De massamedia, dat is de oude wereld.

I promised to up some quotes from Peter Morville’s Ambient Findability, http://www.oreilly.com/catalog/ambient/, a book that takes a closer look at some of the webdevelopments of the past two years, focussing on yes, findability, traceability, and wayfinding. What to say about a book like this one? Yes, I recognize the problems that Morville identifies, yes, he gives a good overview of current developments (the chapter on the Semantic Web versus folksonomies is balanced and therefore quite good), yes in this very American way that also will appeal to intelligent businessmen, he gets his message across and also refers to Wittgenstein of Lakoff & Johnson when he likes too, or to some obscure psychology-paper if that’s necessary. His writing style is maybe a bit too informal, too much talking-as-if-he’s-presenting-in-front-of-you, but I’m not unsympathetic towards such a pedagogic approach (because that’s what it is). So why does a book like this leave me unstatisfied? Firstly because he doesn’t have new information for me (but he probably has for others). Secondly because when he is critical — and Morville certainly is critical — he only skims the surface, doesn’t dig, doesn’t go into the entangledness of politics, economics and technology. It never becomes really dark and dirty: he believes in markets, intelligent customers and discriminating consumers — but abhors fastfood. He’s not always optimistic, he knows — and points out — that humans are blind and lazy in many respects, but he certainly believes that we have the power to design technology that is good for us, as the internet shows. Nevertheless, if one is not so up to date, this book might bridge the gap.

Well, some quotes then…

“This fast food approach to information drives librarians crazy. “Our information is healthier and tastes better too” they shout. But nobody listens. We’re too busy Googling.” p. 55

“The Web allows our information seeking to grow more iterative and interactive with each innovation. The berrypicking model [of aquiring information] is more relevant today than ever.” p. 60

“The human natural tendency in information seeking is to fallback on passive and sampling and selecting behaviors derived from millions of years of [evolution]” p. 61 (Actually a quote from Marcia Bates, 2002)

“Most of the world will never be ready for the Semantic Web. And We’re still waiting for the few that constitute the rest to catch up.” p. 133

“… most categories we emply in daily life are defined by fuzzy cognitive models rather than objective rules.” p. 133 [Morville pits Lakoff & Johnson’s Metaphors We Live By against the Semantic Web].

“How will we make sense of this tower of babble? In the midst of this cacophony, to whom will we listen? Who will we trust? Will we rely on formal hierarchy or free tagging, library or marketplace, cathedral or bazaar? Will we place our confidence in words or people? And are we talking about cyberspace or ubicomp? The answer lies in the question, for we will not be bound by the false dichotomy of Aristotelian logic. To manage complexity, we must embrace faceted classification, polyhierarchy, pluralistic aboutness and pace layering. And to succeed we must collaborate across categories, using boundary objects to negotiate, translate, and forge shared understanding.” p. 153/154

“Findability is at the center of a fundamental shift in the way we define authority, allocate trust, make decisions, and learn independently.” p. 162

Peter Morville, Ambient Findability, O’Reilly, Sebastopol Ca. 2005.

More Morville: http://www.findability.org/.

Bruno Latour, Aramis or the Love of Technology, 1996 (1993). Quotes coming up.
Peter Morville, Ambient Findability, 2006. Idem.
Thomas Vaessens, Ongerijmd succes, 2006. (Plus some more from his earlier book on postmodern poetry).

(Just to say that I’m not only cycling).

Off to the SLSA-conference. Hope to do some live-blogging. Also Joseph McElroy will be speaking — I’ve never read a book of his, but his name pops up, always, when there’s a mention of both technology and postmodernist fiction…

http://noggs.typepad.com/the_reading_experience/2004/10/joseph_mcelroy.html
http://www.litencyc.com/php/speople.php?rec=true&UID=3040
http://www.josephmcelroy.com/

Ik beweer nogal ‘ns dat het literair debat gemigreerd is naar het internet. En dat zulks er — hee logisch eigenlijk — toe leidt dat de literaire tijdschriften (die op papier) aan belang winnen: de bloggers verwijzen ernaar, ik lees met ze mee (en ik ben niet de enige).

Vergeet de kranten, vergeet de publiciteitsmachines. Is het kenmerkend dat een reactie van Maarten Doorman op Vaessens inmiddels beruchte NRC-artikel (21 januari 2006 — diens inauguratierede was het toch?) in de krant werd afgedrukt, maar dat diezelfde reactie op het internet (in een comment-thread van de Contrabas) niet echt de meest intelligente was? Is het kenmerkend dat Bas Heijne — die de held van serieuze krantenlezers schijnt te zijn — zich pas vorige week naar aanleiding van Friedmans The World is Flat lijkt te realiseren dat er iets aan het veranderen is (ik moest zn column twee keer lezen, omdat ik niet geloofde dat hij werkelijk nog in een wereld leeft waarin drukwerk het bastion is dat zich verzet tegen de vervlakking van tevee en internet (?). Ik denk dan, man, kijk hoe RSS, Technorati, aggregatie, “web 2.0” de distributie van kwalitatieve inhoud veranderen…).

Hoe dan ook, voor ik echt begin te kletsen…

Goed voorbeeld van hoe de discussie zich over blogs verspreid, waarbij de nieuwe Yang en het nieuwe boek van Vaessens referentiepunten zijn.

Vriezen over ritme (ref. Mettes en Yang): http://blogger.xs4all.nl/sqv/archive/2006/06/08.aspx
Mettes over Vriezen: http://n30.nl/2006/06/2-of-3-dingen.html; ook nog Vaessens.
De Contrabas over Vaessens Ongerijmd succes: http://decontrabas.typepad.com/de_contrabas/2006/06/thomas_vaessens.html.

En ja, mijn opmerking: in de comments op de Contrabas vind je nog steeds de nodige goedgehumeurde pesterijtjes — maar Chretien Breukers hoeft allang niet meer te zitten uitdagen en trollen, en doet dat ook veel minder. Daardoor is de kwaliteit enorm gestegen, vergeleken bij een jaar terug. En de Contrabassers zijn — gelukkig — niet blind voor wat afwijkt van hun idee van poezie. Alleen zo nu en dan komt er nog wat flauwigheid voorbij. Maar goedgehumeurde flauwigheid kan ik wel hebben, netzoals oprecht gemeend theoretiseren dat uit de bocht vliegt of de voeten niet op de grond krijgt (wat wel eens gebeurt bij Jeroen Mettes).

En, nee, ik heb Vaessens nog niet gelezen, en nee, ik denk niet in termen van avant-garde wanneer het gaat om de transformatie van literatuur in tijden van internet. Het heeft heel weinig tot niks met avant-garde te maken. (Wat niet wegneemt dat er wel avant-garde-eilandjes zijn).

Hoe dan ook (2), het is fascinerend op zich dat een marginale left-wing (left-wing of the avantgarde, zo ver weg van het centrum) dichter in de VS is uitgegroeid tot zo’n beetje de meest gelinkte poezie-blogger/criticus van de wereld (Ron Silliman). (En terecht, als je het mij vraagt).

Hoe dan ook (3) — waarom schrijf ik niet in de comments op Samuels blog, of bij De Contrabas, of bij Jeroen Mettes (die ik niet persoonlijk ken)… Omdat ik hier mijn eigen podiummetje heb?

Hoe dan ook (4) — ik moet over mp3-blogs schrijven (deadline nadert), niet over poezieblogs.

‘In reading, one should notice and fondle details. There is nothing wrong about the moonshine of generalization when it comes after the sunny trifles of the book have been lovingly collected. If one begins with generalization, one begins at the wrong end and travels away from the book before one has started to understand it.’

So Vladimir Nabokov in ‘Good Readers and Good Writers’ which introduces his Lectures on Literature (ed. Fredson Browers, Harvest Book, San Diego, 1980).

As I’ve probably remarked here before, I’m not a big fan of Nabokov. Actually I’ve never finished one of his novels, not even Pale Fire. 40, 50, 60 pages long I think, ‘wow, this is great’, and then I lose interest and see no reason whatsoever to continue. But I thought his lectures might be enjoyable, and I was curious what he’s made of Ulysses.

But I found myself reading diagonally after a few pages. Nabokov’s strategy seemed to’ve be trying to make one love a book by retelling the story, reading out passages and making you image what the fictional world of the novel looks like. His insists on this visualization as being the key to reading novels. That’s why for him it’s so important that “(w) have no physical organ (as we have the eye in regard to a painting) that takes in the whole picture and can enjoy its details.” Apart from the fact that it’s unsure that we can do this with a picture, I doubt whether this is always so important. (If it is, the novel would surely have been superseded by the movie). In any case, it explains, for me, why Nabokov is so low on my list. I enjoy the language of language, and then the sound of language, and the thought of language, much more.

This doesn’t mean there’s nothing to enjoy or to be learned in Nabokov’s Lectures. Like, when, at the end of the lecture on Jane Austen, he states that for young author learning to write means ‘free his language from cliches, to eliminate clumsiness, to form a habit of searching with unflinching patience for the right word, the only right word which will convey with the utmost precision the exact shade and intensity of thought.’ (p. 60) That sure is something to think about when you’re spitting out a few hundred of words, rewriting without having the time to rewrite, another text. Pff.

New issue of Will Stuart’s samizdat mag Tourette (Black Rainbow) will be presented next week, tuesday june 6th at De Appel in Amsterdam, from 19.00h on. Expect fotocopied quality text & image that will tickle & soothe the brain. (Or something like that). — It’s not for sale! (But voluntary donations are of course welcome).

I’d say this is another direction which publishing is taking. No distribution, non-commercial, cheap, but high quality content + excellent choice of material. And sort of operating on the brink of copyright-legislation. (Like old-fashioned xeroxed magazines?)

It’s not directly print-on-demand, on the other hand: I’d be interested to obtain a print-out of material that Will Stuart thinks is interesting… I’d give them a voluntary donation for selection + the effort of printing out. (The re-invention of publishing?) So in that sense it is similar to ‘print-on-demand’.

Hier zijn ook de tijdschriften gearriveerd, net als bij De Contrabas (http://decontrabas.typepad.com/de_contrabas/2006/05/tijdschriftenwe.html). D.w.z. ik kocht ze bij Atheneum, gisteren: de Yang — nog altijd verreweg mijn favoriet, en ook de Parmentier. En jawel Chretien, ditmaal is de Yang een stuk minder academisch dan de Parmentier.

Vanochtend/vanmiddag (trein Amsterdam – Maastricht) een groot deel van het dossier ‘elektronische literatuur’ van de Parmentier doorgenomen. Mijn stukje voor de nieuwsbrief van het Fonds voor de Letteren is af en vrijdag ‘op de e-mail’ gegaan, daarover dus geen zorgen. Ik kan nu niets meer veranderen. En blij om te merken dat er in de Parmentier niets ‘schokkends’ staat, niets dat ik had gemist en had moeten weten. Niets nieuws. (Blijkbaar is t dus nog meer ‘mijn’ onderwerp dan ik dacht…)

Ik heb wel kritiek ;-) Ten eerste vind ik het jammer dat de ‘elektronische literatuur’, toch weer, teveel wordt opgehangen aan het issue van mediumspecificiteit (ja, ondanks het feit dat juist dat aspect onder vuur wordt genomen). Jammer ook dat het dossier nogal hangt op artikelen waarin wordt geprobeerd de ‘elektronische literatuur’ te definiëren. Dan kom je dus uit bij een smal genre ‘elektronische literatuur’, terwijl de hele verschuiving of transformatie van de cultuur en de literatuur onder invloed van digitalisering + netwerken, veel fascinerender en belangwekkender is.

Neem het openingsessay van — uiteraard (en terecht) — Jan Baetens. Niets ten nadele van Baetens, ik heb veel van z’n artikelen gelezen, en hij is absoluut DE kenner. Bovendien is hij ook uitstekend op de hoogte van het hele nieuwe media-discours (zeg Manovich, Hayles en al die MIT-boeken) en dat is noodzakelijk. Baetens signaleert kwesties die interessant zijn en die een precieze ontrafeling waard zijn, maar ga je daarop in, verzeil je in een (ongetwijfeld razend leuke) academische discussie die zich nogal snel loszing (kweet, een woord dat ik te vaak gebruik) van de artistieke praktijk. Ik vind zijn artikel te academisch.

(Ja, het is een academisch paper, en ja, damn, ik moet zelf deze week zo’n paper schrijven — hum).

Ik vind het jammer dat Baetens er vooral een definitiekwestie van maakt. Ik vind het jammer dat hij het weer teveel ophangt aan de hypertekst, de geanimeerde poëzie en wat daaruit voortkomt. (Er & het = de e-lit). Ik merk dan dat ik zo’n stuk heel snel ga lezen, I sort of know what it’ll be about. En dat is jammer (zoveel woorden…). Ik ken de discussies, ik weet al wat ik ervan kan gebruiken en wat niet en waar ik tijd aan wil besteden en waaraan niet. Ik signaleer de nieuwe wegen die de discussie inslaat en that’s it.

Even opscheppen. Anno 1996 — of was het 1995? — gaven Eric Vos (later met Baetens samensteller van het DWB-nummer over elektronische literatuur, meermaals aangehaald in deze Parmentier) en uw blogger aan de UvA een college over elektronische literatuur. Onder de deelnemers o.a. Ward Wijdelts en Gijsbert Kramer en, als ik me niet vergis, Teike Asselberghs. Tis dus niet dat t met allemaal te moeilijk is ofzo.

Ik ben enerzijds te geïnteresseerd in de ‘traditionele poëzie’ (ik ren wel naar de boekhandel om de nieuwe Van Bastelaere te halen, zoals ik ook zal doen als Jeroen Mettes een bundel uitbrengt), anderszijds in een veel breder perspectief van culturele transformatie. Voor een micro-analyse van Eric Sadins Tokyo heb ik dan niet het geduld.

Liever lees ik dan Islamitische meisjes van Jeroen Mettes vier keer. “God heeft alle Islamitische meisjes op MSN”.

Dan is er het stuk van Philippe Bootz. Tja, om Bootz kun ook niet heen. Daarin onder andere een uitstekend overzicht van de ontwikkeling van computerliteratuur, van de permutaties van Lutz en Gysin, via tekstgeneratie (Bense en Moles worden genoemd), naar — eerste culminatiepunt — Les Immateriaux, (1985, tentoonstelling verzorgd door Lyotard). OULIPO en LAIRE komen voorbij, en tja, het is allemaal nogal Frans getint, met een heel klein beetje Amerika. Allemaal bekende voorbeelden uit de Bootz-hoek, de avant-gardehoek. Wie slechtgezind is, ziet een te doorzichtige poging tot canonvorming, of promoten van de eigen avantgarde.

Wat ik totaal mis in de stukken van Bootz en Bouchardon is het bredere perspectief. Bij Bootz slik ik dat nog, maar dat Bouchardon, die het nota bene exclusief heeft over het interactieve verhaal geen enkele maal refereert aan de huidige computer/rollenspellen als Everquest of World of Warcraft of een van de vele andere uiterst succesvolle ‘implementaties’ van interactieve narrativiteit voor het grote publiek, is tekenend voor zijn enge, misschien zelfs benauwde perspectief. Natuurlijk (?) is World of Warcraft geen literatuur, maar door zulke referenties niet te maken scheppen Bouchardon, Booth en zelfs Baetens een beetje, de indruk dat ‘elektronische literatuur’ zich aftekent tegenover (zelfs afzet tegen) de papieren literatuur. Terwijl ze wordt gemaakt en geschreven in een levendige on- en offline wereld.

Ik werd zelfs een beetje boos. (Zie volgende paragraaf).

Bouchardon eindigt zijn stuk met de zin “Men kan zich afvragen in welke zin computerliteratuur niet in de eerste plaats theoretische literatuur is over de literaire activiteit, een kritiek die nadenkt over literaire handelingen”. Kijk, ik hou van de meest extreme vormen van literatuur, maar een dergelijke zin kan alleen getikt worden in een — laat ik eens een cultureel vooroordeel bezigen — ‘Frans kunstklimaat’, waar er blijkbaar mensen zijn die hartstochtelijk geloven in hun eigen theoretisch goed dichtgemetselde mini-avantgarde-van-ouderwetse-snit. Zucht. Natuurlijk is er zulke “theoretische” literatuur — en goed mogelijk dat ik zulke literatuur zelfs razend spannend vind; maar het is nooit alleen dat, en bovendien is het, zolang het zich verre houdt van wat mensen daadwerkelijk met tekst en al klikkend en surfend on- en offline doen, een nogal marginaal interessante, tja, ik vrees academische kwestie. Ik vrees dat deze avant-garde niet ‘supra’ is (om de term van Samuel Vriezen te lenen).

Ik vind dat des te irritanter omdat Bouchardon verder een hartstikke bruikbaar en heldere analyse geeft van de verschillende aspecten van (literaire) interactieve teksten.

Veel blijer word ik dan van het stukje van Hans Kloos. Daar vind ik de connectie tussen theorie en praktijk, de vertaling van theorie naar praktijk, en andersom. (In plaats van het poneren van theoretische hypotheses).

En gelukkig is er dan Wormgoor van Han van der Vegt — de Orfeo et Euridice – mythe, in de vorm van een walkthrough. Zo’n gedicht drukt veel directer uit wat er met taal gebeurt in het tijdperk van de computergame. Het is dan wel geen elektronische literatuur, maar het is een veel beter voorbeeld van hoe poëzie verandert (en: dat ze springlevend is).

Tenslotte is er nog Niels Bakker. Die noemt tenminste wel GoogleBooks, en het normaal worden van lezen van scherm, en hij suggereert voorzichtig — op autoriteit van Barend van Heusden, terwijl hij, jaargang 1981, voor zichzelf zou moeten spreken — dat papier voor jongste generaties de dynamiek mist die de elektronische tekst wel bezit.

(Euh: ik heb een paar keer lesgegeven aan zo 18 a 22-jarigen, op een HBO, enne, dat is natuurlijk geen representatieve steekproef, bovendien deden ze iets met ICT, maar euh, boeken, zo had ik de indruk, bestonden feitelijk niet voor hen — en als wel, dan als pdf van een torrent getrokken, om t eens overdreven te stellen. Van die torrent kwamen ook hun teveeprogramma’s, de live voetbal uitgezonderd. Wel, ik dwaal af.)

Goed, Niels Bakker slaat een keer de plank per ongeluk mis als hij stelt “Maar zijn die tijdelijkheid en veranderlijkheid specifiek voor de computer? Nee, integendeel zelfs. Film en televisie bieden precies dezelfde mogelijkheden (…).” Eventjes vergeten wat programmeren is. Er wordt een programma uitgevoerd, de output daarvan is iedere keer anders (afhandelijk van whatever parameters): dat is de veranderlijkheid van de elektronische tekst. Niet alleen het filmische.

Oh ja, Lucas Hüsgen en Josien Laurier zijn ook nog onderdeel van het dosssier, en er zit een cd-rom bij maar die heb ik nog niet gezien.

Lang stuk. Publish? Ja, publish.