: : Arie's weblog : :

wat ik doe, wat ik lees en wat er in me opkomt

Zo nu en dan neem ik weer 'ns een duikje in de wereld van de academische hyperteksttheorie. Volg lang niet alles, je kunt niet overal van op de hoogte blijven. Documentmanagement, archiefwetenschap en informatica zijn niet echt mijn onderwerpen. Maar als het gaat om de link als stijlmiddel, om de link als schrijftechniek, kortom, de retorica van de link, dan loop ik warm voor de meest theoretische en abstracte uiteenzettingen.

Vorige week las ik een paper van Susana Pajares Tosca, A Pragmatics of Links, gepubliceerd in het Journal of Digital Information in 2000: http://jodi.ecs.soton.ac.uk/Articles/v01/i06/Pajares.

Ik werd er blij van omdat ze, aan de hand van "relevance theory" (een linguistische theorie), een stevige onderbouwing geeft van een van de cruciale kwesties van het werken met links: hoe geef ik betekenis aan links, hoe is de verhouding tussen link en context?

Volgens de klassieke retorica begrijp je een zin omdat er een context is waarin die zin betekenisvol is. De context is gegeven. Relevantie-theorie, daarentegen, stelt dat je ervan uitgaat dat een zin (een taaluiting) relevant is, en een context probeert te creeëren waarin dat het geval is.

Relevantie-theorie toegepast op links stelt dat een link niet betekenisvol is omdat er een context is (bijv. de website waarop de link staat), maar omdat een webgebruiker, klikt, kijkt, ervan uitgaat dat de link relevant is, en een context cree¨rt waarin de link betekenisvol is.

Aan de hand daarvan onderscheid Pajares twee soorten links. Links waarbij een minimum aan "processing effort" gekoppeld wordt aan maximale informatie; dus informatielinks en navigatielinks, en links waarbij een verhoogde "processing effort" door gebruiker leidt tot maximale cognietieve effecten. De tweede soort noemt zij lyrische links.

Ok. Hoogst theoretisch wellicht, maar wel een goed framework om over het gebruik van links in, bijvoorbeeld, educatieve websites na te denken. De informationele links zijn er om de gebruiker efficient naar de juiste informatie te leiden. Dus: vermijd ambiguiteit, zorg voor heldere labels, wees consistent en eenduidig.

De tweede soort links gebruik je wanneer de gebruiker aangezet moet worden om zelf iets uit te vinden, te leren, te onderzoeken, een oordeel te vormen. Pajares komt met deze vijf aanbevelingen:

1. Provide evocative links. Words that are highly meaning-charged in their relationship to the rest of the text.
2. Suggest many weak implicatures.
3. Play with different linking schemes (but ideally, separate the informative links, like bibliography, from the "lyrical links"). (hmmm, moet dat nou...)
4. Let the reader make out the structure of the hypertext, but give her evidence to gather to do so.
5. Play with the reader's expectations when traversing links, reward the exploration of implicatures enriching context.

En dan ben ik toch weer een beetje teleurgesteld. Zulke aanbevelingen vindt je ook in de handboeken over webontwerp en gebruiksvriendelijkheid. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat de academische hyperteksttheorie, (en dan bedoel ik het deel dat in retorica is geïnteresseerd) nog steeds teveel gefocust is op de eigen theoretische context en het marginale genre van de literaire hypertekst van de Storyspace-soort (altijd weer Afternoon van Michael Joyce). Er wordt maar sporadisch gerefereerd aan de bloeiende praktijk van het schrijven met links, zoals je die aantreft in weblogs (maar zelfs in e-mail) en het vormgeven van interactie in webgames, netkunst en educatieve sites. Wellicht verandert dat snel.

Schrijven en werken met links is dagelijkse kost; verwijzen via een hyperlink is een veel gebruikte schrijftechniek. Leer je eigenlijk op school bij het schrijfonderwijs hoe je dat goed doet?

In Gent (en Leuven) geweest.

De moeite waard (wellicht later commentaar):
http://www.ephameron.com
http://www.logicaland.net
http://www.year01.com/issue10/programmer_poet.html