Arie Altena
index
Arie Altena
Deze recensie werd gepubliceerd in Metropolis M 2003, nummer 2. Deze tekst wijkt alleen in kleine eindredactionele details af van de gepubliceerde.
Pretenties wekken verwachtingen en wie hoog van de toren blaast wordt hard afgerekend. Grote namen maken het onmogelijk om een project te prijzen als een sympathiek initiatief dat meer ondersteuning verdient, en zullen je als kijker niet achterlaten met de gedachte 'goh, het is misschien geen grote kunst, maar in alle aardigheid heb ik toch met volle teugen genoten'. De negen DVDs die onlangs onder de titel Loud & Clear door Stichting Bifrons zijn uitgebracht, zijn zo'n groot project dat met flinke pretenties gepaard gaat. Ondersteuning wordt verleend door allerlei instellingen van naam, er zijn tentoonstellingen door heel de wereld gepland, tot in China aan toe, begeleid door lezingen en buitenprojecties; de packaging is zeer verzorgd. Het persbericht maakt gewag van disciplineoverschrijding, van de interesse van kunstenaars in de wereld van design en van designers in kunst. Kortom: het situeert Loud & Clear in het gebied waar het nu zou gebeuren.
Het concept van deze serie DVDs is aantrekkelijk: negen hedendaagse componisten schreven een muziekstuk, negen internationaal vermaarde kunstenaars maakten daarbij een film, en negen reclamebureau's maakten daarop ook een film bij dezelfde muziek, reagerend op de film van de kunstenaar. De lijst van deelnemers is indrukwekkend: Pierre Huyghe, Aernout Mik, Pipilotti Rist, Theo Loevendie, Wieden & Kennedy, KesselsKramer, Gillian Wearing, Viktor & Rolf, Toek Numan, Marlene Dumas, Pierre Bismuth, enzovoorts. Dat werpt de vraag op of we hier misschien inderdaad te maken hebben met een project van grootse klasse. Is dit een voorbeeld van het moois dat de kruisbestuiving tussen disciplines, de dialoog tussen hedendaagse muziek, beeldende kunst en de visuele virtuositeit van reclamemakers kan opleveren?
Het valt tegen, zeker voor degene die de DVDs thuis bekijkt. Nu is het nog niet zo moeilijk om je over de teleurstelling heen te zetten dat er niets is gedaan met interactieve mogelijkheden en dat de DVDs wel erg kort zijn (de meeste films komen nauwelijks boven de twee minuten uit) - het zou immers de bedoeling kunnen zijn dat we het werk in een hoek van de kamer op een mooi scherm in een loop vertonen. Maar een groot deel van het werk op de negen DVDs is vrij middelmatig. In sommige gevallen kan ik me zelfs niet aan de indruk onttrekken naar liefdeloos haastwerk te kijken, alsof toevallig beschikbaar werk ongeïnteresseerd gerecycled is; in andere gevallen getuigen de visuele concepten vooral van een gebrek aan idee‘n. Soms lijkt er zelfs sprake te zijn van technische onmacht of gebrek aan tijd. Beide zouden bij een productie op dit niveau niet mogen voorkomen.
Ondanks de opzet - musicus inspireert filmmaker, reclamemaker reageert - ontbreekt te vaak een dialoog tussen geluid en beeld. Lang niet alle filmmakers lijken geïnspireerd te zijn door de muziek. Pierre Bismuth reageert wel rechtstreeks op de compositie van Theo Loevendie, maar zijn filmpje is veel te plat: een toeristische plaatje van Hollandse windmolens wordt in de tijdsspanne van iets meer dan een minuut overdekt door een soort draaiorgelboek.
Bij de inzendingen van de reclamemakers valt op dat een aantal van hen gebruik maken van, of refereren aan oude technologie, bijvoorbeeld super8-film, alsof super8 beter bij kunst past dan perfecte digitale opnames. Geen van de reclamefilmpjes beklijft, tenzij door een exact gepland communicatief effect. Het verschil tussen kunst en reclame wordt pijnlijk duidelijk bij Loud & Clear. Dirk van Weelden registreert dat ook in het essay dat de uitgave begeleidt. Reclamemakers zetten al hun visuele intelligentie en beheersing van de beeldcodes in, om een complex beeld neer te zetten dat toch ondubbelzinnig en exact communiceert, terwijl kunstenaars complexe films maken die niet te reduceren zijn tot eenduidige communicatie, en die, zoals Van Weelden het formuleert, de onwerkelijkheid beleefbaar maken.
Misschien dat de films van Loud & Clear beter functioneren als buitenprojectie, ondanks het feit dat je het dan waarschijnlijk zonder geluid zult moeten doen? Dat vermoeden komt op omdat het werk dat het afgelopen jaar gemaakt werd voor verschillende buitenprojecties in Amsterdam, positief afsteekt bij Loud & Clear. Het zijn vergelijkbare films maar, bekeken in het voorbijgaan, slagen ze er vaak beter in om de kijker te raken.
Gelukkig bevat Loud & Clear ook pareltjes. De bijdrage van Pierre Huyghe is, ook dankzij de muziek van Steamboat Switzerland, die voor de juiste suspense zorgt, huiveringwekkend mooi (maar ook daar verbaast het dan dat het einde slordig ge-edit is). En Zone 2002 van Aernout Mik is onmiskenbaar Mik: onvatbaar en totaal helder, het gaat nergens over, lijkt tegelijkertijd volledig toevallig en heel exact gestructureerd. Het is een zestien minuten lange registratie van een betonnen pleintje waarop een groep kinderen een soort aleatorische (door toevalsoperaties gegenereerde) choreografie uitvoert tussen brandende kartonnen dozen, tegen de achtergrond van graffiti en een vrachtwagen. Een zwijgend apocalytisch tafereel, dat zich niet laat reduceren tot een communicatieve inhoud; elke poging tot een referentiële interpretatie loopt spaak. Je moet het nemen voor wat het is, terwijl je de spelregels probeert te doorgronden die ten grondslag zouden kunnen liggen aan de bewegingen van de pubers, die liggen, opstaan, weglopen, slepen met karton, en dat alles doen met mengeling van concentratie, precisie en ongeïnteresseerde losheid. Muziek en beeld sluiten prachtig op elkaar aan, geen wonder, Mik en Gudni Franzson hebben nauw samengewerkt.
Loud & Clear is een groots opgezet project, met een concept dat zeer te prijzen valt en een ongetwijfeld zware productie, maar het resultaat laat te wensen over. Wat er voor de kijker overblijft zijn prachtige doosjes, met, Mik en Huyghe uitgezonderd, filmpjes, die de moeite van het rippen nauwelijks waard zijn. Mochten er dus inmiddels op het internet Divx-en (een veelgebruikt formaat voor digitale film) van Loud & Clear circuleren - ik heb ze niet gemaakt.
Loud & Clear: http://www.bifrons.net
tentoonstelling Stedelijk Museum Bureau Amsterdam, 31 januari 2003 - 9 maart 2003.
gepubliceerd in Metropolis M, nummer 2 april-mei 2003
some rights reserved
Arie Altena
februari 2003