Arie Altena
index

Geluid vrijmaken

Arie Altena

Deze tekst over Oorbeek schreef ik, met input van de andere bandleden, voor het nummer over collectieven van het filosofietijschrift Simulacrum in 2015 | PDF.

Wat is een collectief? Welke krachten spelen er in een collectief? Wat is het resultaat van het samenspel daarvan? Oorbeek is een collectief dat uit zeven mensen bestaat, maar die zijn zelden alle zeven tegelijk aanwezig in dezelfde ruimte. We hebben afgesproken dat Oorbeek bestaat zo gauw er ten minste drie van ons samen optreden, oefenen, een kunstwerk maken of een lezing houden.

Ooit stonden twee van ons bij een concert plannen te maken om een bandje te beginnen. Stukken spelen van Motörhead, of van The Ramones, gewoon voor de lol... De een had kort daarvoor een trompet gekocht en was begonnen les te nemen. De ander speelde gitaar. De trompettist-in-spe kende een drummer, die ook kunstenaar was. Twee weken later stonden we gedrieën in de oefenruimte. Maar hoe speel je Ace of Spades met trompet, gitaar en drums als je akkoordenschema noch basriff kent en je je de tekst niet precies meer herinnert? Gewoon spelen. Je maakt er iets anders van.

We vroegen er een vierde bij, die aan kwam zetten met een koffer vol kapotte spullen: microfoons, speelgoed en elektronica. Nummer vier bleek waanzinnig overstuurde geluiden te kunnen toveren uit een versterkte vuilnisbak of tafel. Een bevriende bassist, die ooit tomaten teelde op het dak van een kraakpand en die in de eerste bezetting van één van de luidste Amsterdamse trashrockbands had gespeeld, zorgde voor de lage tonen. Hij bleek ook Ierse mondharp te spelen. Ook kwam er een gitarist bij om het geluidstapijt te dichten en tenslotte een boventoonzanger. Die laatste was net teruggekeerd uit Kirgizië waar hij met lokale zangers bij het elektrisch geruis en knetteren van hoogspanningsdraden improviseerde – als ze niet samen een boventoonversie van het meest recente westerse hitje zongen.

‘Geluid vrijmaken’ is het devies waaronder zij opereren, met inspiratiebronnen als de toevalsoperaties van John Cage, de ideeën van Cornelius Cardew ten tijde van The Great Learning en het Scratch Orchestra en de spelmanipulaties van John Zorn (Oorbeek telt een aantal ‘bloody intellectuals’ en muziekfanaten). Oorbeek is free improv zonder virtuositeit, en toch een bandje dat de energie van Motörhead erg belangrijk vindt. Lemmy über alles.

De zeven zijn elkaar blijven ontmoeten in oefenruimtes om muziek te maken. Soms wordt het een oerchaos, soms een clash van idiomen, maar zelden een machtsstrijd. Binnen het geluid van Oorbeek hebben de individuele spelers meestal drie opties: hoe kan ik het hoorbare geluid versterken? Hoe kan ik het verstoren? Hoe kan ik het negeren en het van een parageluid voorzien? Misschien is dat laatste het meest karakteristiek voor Oorbeek: sensibiliteit voor parageluid, een geluid dat er 'net naast zit' of een het basisgeluid tegenspreekt.

Soms worden er afspraken gemaakt om een improvisatie te structureren, maar houdt vervolgens de helft van ons zich er niet aan. De afspraken zijn simpel: extreem zacht spelen (als in het voorzichtig aaien van nagel of plectrum over de snaren van een onversterkte Fender Telecaster). Oordeel: waarin elke speler dirigent is van de andere, en daarbij een twintigtal gebaren gebruikt. 1-toon-kijken: een generatieve compositie waarbij iedere speler één toon mag spelen. Hij neemttwee andere spelers in gedachten en mag zijn toon alleen spelen als een van de twee spelers zojuist heeft gespeeld. Even vaak spelen we erop los, zonder iets te zeggen, zonder afspraken, zonder correcties of interrupties. Een Oorbeek-brij zonder definitie waaruit toch iets ontstaat.

Oorbeek begint altijd opnieuw. Het tweede devies. Iedere keer opnieuw beginnen met het ontdekken van geluid. Ook ieder optreden is nieuw. Voor ieder optreden en iedere gelegenheid bedenken we iets anders. Dergelijke lijfspreuken en uitgangspunten zijn wat het collectief bindt.

Wordt er dan veel gepraat en overlegd? Nee. Wat we doen is waar iedereen het over eens is, of waarover we niet willen soebatten. Luister, reageer, vul aan, stuur bij, laat het geluid en het proces hun weg vinden. Sonisch realisme. Akoestische basisdemocratie. Oorbeek is een collectief in de minst bindende zin van het woord. We hoeven het niet eens te zijn om gelijktijdig geluid te produceren. Verschil van mening gaat op in de collectieve soep.

Was getekend – met knipoog – de ‘dictator van de akoestische basisdemocratie Oorbeek’.

(Arie Altena)