Arie Altena
index

Beeldbank

Hoe logistiek het leven beheerst

Arie Altena

Deze tekst werd gepubliceerd in de reeks 'Beeldbank' in Gonzo (Circus), 2018.

Begin dit jaar publiceerde Strava – het sociale netwerk voor sporters – trots hun ‘Global Heatmap’. Een grafische weergave van alle activiteiten die Strava-gebruikers de voorbije twee jaar hadden geüpload. Op de inzoombare kaart zijn de meest gebruikte fiets- en hardlooproutes te zien, geregistreerd met Garmins, sporthorloges, en smartphones. Bij Amsterdam lichten de Amstel en de Ronde Hoep op, bij Brussel het Tenkamerenbos, en bij Rotterdam de routes langs de Rotte.

Op de Global Heatmap bleek nog veel meer interessants te vinden. Routes in ‘the middle of nowhere’, activiteiten op wegen die op Googlemaps niet te vinden zijn. Door hun hardloopprestaties te uploaden hadden militairen de ligging en inrichting van hun bases in Syrië en Afghanistan in kaart gebracht. Er werd getwitterd: ‘US Bases are clearly identifiable and mappable!’ Was dat geen veiligheidsrisico? Het moet nauwelijks een verrassing zijn geweest voor wie langer dan vijf minuten heeft nagedacht over de consequentie van het implementeren van GPS in smartphones en sporthorloges, en het delen van .fit- en gpx-bestanden. Het werd wel even wereldnieuws. Strava moest pijlsnel veranderingen doorvoeren en benadrukte nog eens dat je activiteiten ook op privé kunt zetten. Maar ja, hoe kun je dan nog opscheppen over je prestaties, en hoe claim je dan in de nabije toekomst die korting op je ziektekostenverzekering?

Het scheepvaartverkeer op zee is online in realtime te volgen. Websites zoals www.fleetmon.com en marinetraffic.com hebben een ‘live. map’ waarop wereldwijd schepen te volgen zijn. Klik op één van de gekleurde pijltjes en je krijg de naam van het schip en de geregistreerde bestemming te zien. Of er staat enkel dat een satelliet op 3 april drie tankers heeft waargenomen midden op de Karazee. Die navigeren door het ijs, op weg naar Dikson, een teken van Poetin’s investering in olie- en gasexploratie bij de Jenisei.

In haar essay ‘A Sea of Data: Apophenia and Pattern (Mis-)Recognition’ stelt Hito Steyerl dat we beschikken over zoveel door machines geproduceerde data dat het voor de mens normaal is om er niets begrijpelijks in te kunnen zien. Machines wisselen informatie met elkaar uit die niet voor menselijke zintuigen is bedoeld. De centrale rol van visuele perceptie bij het krijgen van toegang tot de werkelijkheid is overgenomen door filteren, decoderen, patroonherkenning en kansberekening.

Realtime data biedt mogelijkheden voor een nieuwe vorm van realisme in de kunst. Een realisme dat uiterst sociaal geëngageerd is en vaak onverbloemd activistisch. Met al die data van Googlemaps, tracking-applicaties, en dataservices, zijn reconstructies van de werkelijkheid te maken die zelfs als bewijs kunnen gelden in rechtszaken. Zulke reconstructies zijn complex, want data representeren zelden op een onproblematische manier reële gebeurtenissen. Er zijn lagen van technologische bemiddeling, enkelvoudige data zijn beperkt, er nauwgezette analyses nodig.

Met de groep Forensic Oceanography onderzocht Lorenzo Pezzani de dood van 63 migranten op een schip dat twee weken stuurloos rondreef in de Middellandse Zee. Ze konden op basis van onder andere tracking van schepen, GIS-data, remote sensing en stromingspatronen aantonen dat verschillende actoren hun verantwoordelijkheid probeerden te ontlopen om de mensen in nood op deze ‘Left-to-Die’ boot te redden. Pezzani en Charles Heller maakten er de film Liquid Traces (2014) over.

Op de afgelopen Sonic Acts Academy presenteerden studenten van Pezzani hun onderzoek naar de praktijk van het Australische immigratiebeleid: Unless the Water is Safer than the Land. De visuele en ruimtelijke analyses onthulden het geweld dat de Australische militaire grensbewaking inzet tegen migranten.

Logistical Nightmares heet het programma waarvan Unless the Water is Safer than the Land deel uitmaakt . Het onderzoekt hoe politiek en sociaal leven steeds vaker worden georganiseerd volgens logistieke modellen, dus geleid door ideeën over de beheersing van goederenstromen, personenverplaatsingen en dataverkeer. Leefde de twintigste eeuwse mens in een spektakelmaatschappij, nu wordt ons bestaan beheerst en georganiseerd door logistiek. Kijk maar naar hoe Strava sport en ontspanning verandert.

Gelukkig geven logistieke data ook aanleiding om verhalen te vertellen en biedt het mogelijkheden om een publiek te betrekken bij de ervaringen van anderen. Een recent geslaagd voorbeeld daarvan is Migration Trail, een project met podcasts, teksten, kaarten en datavisualisaties die een indringend beeld geven van de tocht van mensen die in de hoop op een betere toekomst een illegale reis ondernemen van de kust van Noord-Afrika en Turkije naar Europa. Je volgt tien dagen lang hun tocht in fictionele realtime via e-mail, Facebook-messenger of de website.