Arie Altena
index

De blogger als elektronisch performer

Arie Altena

A weblog, or blog, is a frequently updated website consisting of dated entries arranged in reverse chronological order so the most recent post appears first. Typically, weblogs are published by individuals and their style is personal and informal. Weblogs first appeared in the mid-1990s, becoming popular as simple and free publishing tools became available towards the turn of the century. Since anybody with a net connection can publish their own weblog, there is great variety in the quality, content, and ambition of weblogs, and a weblog may have anywhere from a handful to tens of thousands of daily readers. Examples of the genre exist on a continuum from confessional, online diaries to logs tracking specific topics or activities through links and commentary. Though weblogs are primarily textual, experimentation with sound, images, and videos has resulted in related genres such as photoblogs, videoblogs, and audioblogs. (1)

'Wie zijn de bloggers? Je zou deze schrijvers, linkers, commentators en loggers elektronische performers kunnen noemen: zij performen hun tekst in het elektronische netwerk, zij roepen, fluisteren, schreeuwen, praten, murmelen.' (2)

Uit een onderzoek in 2003 bleek dat bij weblogdiensten als 'Blogger' meer dan 4 miljoen weblogs waren aangemaakt. Nederbloggers als Jouke Kleerebezem en Paul Perry zijn al sinds 1998 bezig. Zelf ben ik in januari 2002 een weblog begonnen. Ik zocht naar een vorm van schrijven die zou aansluiten bij mijn internetgebruik. Ik las graag blogs, was benieuwd hoe het mijn schrijven zou veranderen en of het invloed zou hebben op mijn surfgedrag. Een belangrijk deel van het werk als docent en schrijver bestaat uit het verzamelen van informatie via Google, het browsen en lezen van internetsites, urls verzamelen, tekst knippen, plakken en bewerken, bronnen checken, citaten en beeld zoeken. Je wordt zelf een soort informatieverwerkingsmachine. Maar hoe bewaar je overzicht en onthoud je wat je gevonden hebt? Hoe verbind je de enorme hoeveelheid informatie van het web met je eigen ideeën? Wanneer schrijven, linken en browsen niet zijn geïntegreerd is het web niets anders dan een grote doorzoekbare database met slechte meta-informatie en matige zoekmachines. Bloggen biedt een oplossing.

Schrijven met links
Weblogs verwerken informatie op een nieuwe manier. Het verbindt links en eigen tekst met elkaar en maakt het zoek- en verwerkingsproces inzichtelijk. Het stelt je bovendien in staat om over een langere periode een thema te ontwikkelen met korte invallen en terzijdes. Een zeer aantrekkelijk aspect van weblogs is dat dingen die nooit in artikelen of recensies terecht komen maar wel belangrijk of leuk zijn nu wel worden gepubliceerd. Het is een openbaar archief van persoonlijke informatieverwerking, een publiek aantekeningenboek met links. En omdat het publiek is, doe je beter je best om gedachten helder te formuleren.

In veel opzichten is bloggen de beste manier van schrijven op het web. Het is alsof het schrijven eindelijk de plek heeft gevonden waarnaar het zo lang heeft gezocht. In de weblog is het werken met links niet langer een kwestie van databasemanagement en informatieontsluiting maar een schrijfinstrument, een onderdeel van een argumentatie of verhaal. Wie niet begrijpt dat het web een publicatieomgeving is begrijpt het web niet. Door het weblog kan iedereen publiceren en deelnemen in de cultuur. Al is het alleen maar door een reisverslag voor de familie op het net te zetten.

Situering
Niet alleen het plezier en de liefhebberij vinden een plek in het weblog. Het weerspiegelt de context van je intellectuele arbeid. Je begrijpt waar iemands intellectuele standpunt vandaan komt. Dat is ook het troostende effect van het lezen van andermans weblogs. Iedereen loopt tegen dezelfde alledaagse problemen aan. Ik denk dat het belangrijk is om inzicht te geven in de gesitueerdheid van het intellectuele werk. Het ontbloot een cultureel netwerk dat in de massamedia geen plaats heeft. Het stimuleert de cultuur om te tonen waarmee je bezig bent, welke boeken je leest en welke sites je bezoekt. Jouke Kleerebezem schrijft: 'Keeping a weblog (and reading some) structures ones experience. It is so much time based, endurance based, sustainable. I'm every time surprised that it actually is a live activity which seamlessly blends with the everyday and yet articulates life out of the everyday, into a symbolic order which it shares with all other 'arts' or mediated experience. (3)

Blogs no public
In mijn lessen bij Mediamatic over schrijven voor het web.heb ik weblogs regelmatig gebruikt als voorbeeld van goed gebruik van het Internet. Ik liet er twee zien en legde uit wat een weblog is. Op mijn toelichting volgde vaak op licht vijandelijke toon de vraag: waarom zou ik dat willen lezen? Het is de voorspelbare en misplaatste reactie van iemand die redeneert vanuit het perspectief van de klassieke (massa)media. De vragensteller gaat ervan uit dat een medium alleen zin heeft als er een publiek is. Weblogs hebben geen publiek. Het redeneren vanuit het perspectief van de journalist of de massamedia, waarbij media zonder publiek onzinnig zijn, leidt tot een blindheid voor de specificiteit en het belang van weblogs.

De massamedia fungeren op basis van het bestaan van een massa, het zijn one-to-many broadcasters. Bloggers vragen zich echter niet eerst af of er een publiek is en waar dat publiek zich bevindt. Bloggers bloggen. Het is een uitzending gericht op een kleine, specifieke doelgroep. Als je het op de spits drijft en stelt dat het lezen van blogs alleen zin heeft als je zelf ook blogt, dus als ‡lle bloglezers hun eigen blog beginnen, dan nadert het aantal lezers van een blog de limiet van 1.

Natuurlijk zijn er ook weblogs die als een publicatie gerund worden, met ISSN-nummers en een redactie; er zijn blogs die onderdeel zijn van mediaorganisaties. Ook de individuele blogger is wel degelijk geïnteresseerd in zijn of haar lezers. Ik ben erg blij met mijn 100 ˆ 150 hits per dag. Ik krijg opmerkingen als ik een tijdje niets geschreven heb. Maar ik zou ook schrijven als ik maar 4 hits per dag had. Er zijn blogs met tienduizenden lezers per dag. Maar dat is het topje van de ijsberg, een top 100 van miljoenen weblogs. Het gaat mij juist om de miljoenen blogs zonder publiek. Mij gaat het om de alledaagsheid.

Multitude
Blogs horen bij de wereld voorbij de massamedia. Het is de stem van de menigte. Met alle middelmatigheid, lulligheid, brille en smerigheid van dien. Een menigte die niet is te reduceren tot een lichaam dat gerepresenteerd kan worden. Het is aantrekkelijk om de ongrijpbaarheid van de weblogs, als stem van de multitude, te verbinden aan de pogingen van Agamben en Negri een politiek te ontwerpen die de representationele democratie voorbij gaat (4). Dat is nog aantrekkelijker wanneer die representationele democratie lijkt om te slaan in een mediademocratie die zich laat leiden door hypes en schandalen en zich slechts ternauwernood weet te onttrekken aan een door de logica van de massamedia gevoed populisme. Vooralsnog lijkt het echter meer dan voldoende om erop te wijzen dat de blogs door hun wereldwijde bereik en lokale geworteldheid zelf het nieuws becommentariëren, filteren, ondergraven of zelfs, af en toe, maken. Blogs zijn een factor waarmee rekening gehouden moet worden. Ze laten zien dat de wereld een stuk groter is dan de massamedia ons tonen.

Hupomnemata
Weblogs zijn, zoals gezegd, niet zelden aantekeningen aan jezelf. Foucault noemt het belang dat in de oudheid en vroeg christelijke tijd werd toegekend aan hupomnemata, persoonlijke aantekenboeken waarin men citaten, levenslessen, gedachtes en invallen verzamelde (5). Zonder deze hupomnemata, de 'schatkamers van het lezen', zou het 'eindeloos boek na boek lezen tot zelfvergetelheid leiden', zo waarschuwt de Romeinse filosoof Seneca. Een dergelijke staat van mentale agitatie, waarin men is afgeleid en steeds van mening verandert, noemt hij Stultitia.

Stultitia is ongetwijfeld vergelijkbaar met de rusteloosheid van de hyperlinkklikkende en Googleverslaafde websurfer. Om temidden van al die informatie de gedachten nog te kunnen ordenen en focussen, zijn de weblogs de hedendaagse hupomnemata. Zoals hupomnemata de vorming van het zelf mogelijk maken door het verzamelde discours van anderen, zo kunnen weblogs een (cultureel) leven vormen, door het combineren van tekst en links van anderen. Waar in de oudheid bezitters van hupomnemata regelmatig citeerden uit hun correspondentie, zijn tegenwoordig weblogs openbaar toegankelijk. Door je informatieverwerking te delen, bouw je met anderen aan een 'schatkamer' van informatie, kennis en inzichten, dat richtinggevend is.

Bloggen is daarmee de onbetaalde arbeid van informatieverwerking en betekenisconstructie, een manier om deel uit te maken van een veelvormige cultuur. Het is een praktijk, die zoals Paul Perry zei, je gek maakt en je gezond houdt. Bloggen is iets dat je doet. Bloggen is een werkwoord.

Noten
1. Definitie van de Noorse blogger en weblogonderzoeker Jill Walker van Jill/txt http://huminf.uib.no/~jill/archives/blog_theorising/final_version_of_weblog_definition.html
2. Eigen citaat van Arie Altena op zijn weblog http://ariealt.net
3. Interview met Jouke Kleerebezem, Paul Perry en Catarina Fake, http://www.16beavergroup.org/journalisms/
4. Toni Negri, Towards an Ontological Definition of the Multitude, Multitudes 9, mei-juni, 2002, http://multitudes.samizdat.net/ Giorgio Agamben, The Coming Community, University of Minneapolis Press, Minnesota, Londen, 1993 5. Michel Foucault, Self Writing, in Michel Foucault, Essential Works of Foucault 1954 - 1984, vol. 1, Ethics, ed. Paul Rabinow, Penguin, London, 1997

Deze tekst is een bewerking van de lezing De blogger als elektronisch performer in Casco in Utrecht op zondag 28 september 2003. Gepubliceerd in Casco Issues 2004. Ook opgenomen in Ubiscribe, Recent Changes, 2006.